Debat eigen bijdrage verpleegzorg laait weer op

Ouderen moeten naar draagkracht meebetalen aan hun zorgkosten.

D66 en VVD willen spaargeld niet langer laten meetellen in de eigen bijdrage voor mensen in een verpleeghuis. Vier vragen over een omstreden regeling.

•   'In de landen om ons heen is het niet ongebruikelijk dat ouderen of hun kinderen de portemonnee trekken'

Sinds vier jaar slaat de overheid ouderen aan wanneer die naar een verpleeghuis verhuizen. Naar draagkracht betalen ze mee aan hun zorgkosten en dat leidde, voor de regeling werd ingevoerd, tot stevige discussie.

Het argument dat verpleegzorg de gemeenschap veel geld kost en het dus reëel is ouderen meer te laten bijdragen als ze spaargeld hebben, een huis met overwaarde of andere bezittingen, stond tegenover de visie dat dat een straf is op goed gedrag; wie steeds spaarzaam heeft geleefd en vermogen heeft opgebouwd krijgt een forse rekening, terwijl wie een leven lang heeft gepotverteerd zijn zorg praktisch cadeau krijgt, meenden tegenstanders.

In de aanloop naar de verkiezingen laait dat debat weer op. In het AD van gisteren meldden D66 en VVD dat ze spaargeld en ander vermogen niet langer willen laten meetellen voor het bepalen van de hoogte van iemands bijdrage. Hoofdargument: niet de brassende, maar juist de spaarzame burger dient te worden beloond.

Waarvoor betalen ouderen een eigen bijdrage?

Er zijn twee verschillende bijdragen: een lage en een hoge. Die lage eigen bijdrage betalen ouderen wanneer ze zorg krijgen terwijl ze nog thuis wonen. Verhuizen ze permanent naar een verpleeghuis, dan geldt die lage bijdrage nog een half jaar, daarna gaat de hoge bijdrage in. Al zijn er uitzonderingen. Iemand wiens partner nog thuis woont, valt ook na zes maanden nog in de lage categorie.

 

Wat is hoog en wat is laag?

Hoe laag en hoog zich in euro's vertalen, ligt aan ieders persoonlijke situatie. Om het ingewikkeld te maken: wie bemiddeld is, betaalt als hij zorg aan huis ontvangt een hoge lage bijdrage. Wie weinig bezit en meer dan een half jaar in een verpleeghuis woont, wordt aangeslagen voor een lage hoge bijdrage.

Alleen voor de lage bijdragen stelt de overheid een minimum (160,60 per maand) en een maximum (842,80 per maand). De hoge bijdrage is niet aan officiële grenzen gebonden maar loopt in de praktijk van ongeveer 350 euro - voor wie alleen AOW en geen vermogen heeft - tot maximaal 2300 euro voor mensen die goed in hun middelen zitten.

Hoe wordt de hoogte bepaald?

Een inkomen en/of uitkering, de waarde van een eigen woning, spaargeld, de opbrengst van aandelen en dividenden tellen allemaal mee. De Belastingdienst levert die gegevens aan. Daarnaast houdt het Centraal Administratie Kantoor, dat de bijdrage vaststelt, rekening met leeftijd, met de samenstelling van het huishouden - die thuiswonende partner bijvoorbeeld of kinderen - en met de zwaarte van de zorg die de oudere krijgt.

Hoe doet men dat elders?

In de landen om ons heen is het niet ongebruikelijk dat ouderen of hun kinderen de portemonnee trekken als verhuizing naar het verpleeghuis op til is. Vlamingen betalen mee, Duitsers wonen langer thuis, maar gaan ze naar een verpleeghuis dan kiezen ze vaker voor private huizen dan door de overheid gefinancierde instellingen.

In Ierland schiet de overheid de verpleegkosten desnoods voor als de oudere een huis bezit met overwaarde die hij niet ten gelde kan maken omdat zijn partner er nog woont. Maar de rekening komt, ooit.

'Een verpleeghuis zal nooit een walhalla worden'

•   'Het probleem is dat er maar weinig hoogopgeleide verpleegkundigen zijn.'

Het lijkt een wedstrijdje om de harten van ouderen te veroveren. De SP wil 4,2 miljard reserveren voor ouderen, waarvan de helft voor thuiszorg en de helft voor verpleeghuizen. Van de VVD krijgen verpleeghuizen er 2 miljard bij, GroenLinks mikt op 1,7 miljard. Met meer geld, verdwijnen het personeelstekort, de zwarte lijst, en de eigen bijdrage.

Of dat klopt, is maar de vraag, zegt Jan Hamers, hoogleraar ouderenzorg in Maastricht. "Een verpleeghuis zal nooit een walhalla worden, ook niet als er 2 miljard naartoe gaat. Het blijft altijd triest als ouderen zo ziek zijn dat ze naar het verpleeghuis moeten. Dat verander je niet met onrealistische verkiezingsbeloftes."

 

Hugo Borst en Carin Gaemers pleiten in hun ouderenmanifest voor minstens twee verzorgenden op acht ouderen in het verpleeghuis. Is dat realistisch?

"Dat is niet haalbaar op dit moment; er zijn daar simpelweg niet genoeg mensen voor opgeleid. Daarbij blijkt uit onderzoek dat meer handen aan het bed niet de sleutel is tot betere zorg. Het gaat om hart, hoofd en handen aan het bed; er moet dus een betere mix in het personeel zijn, wil de zorg verbeteren.

"Het probleem is dat er maar weinig hoogopgeleide verpleegkundigen zijn. De meesten werken liever in het ziekenhuis, dat is spannender dan billen wassen. Goede verpleeghuiszorg vraagt meer dan billen wassen; het gaat om aandacht voor de bewoner als zieke en als mens op weg naar het levenseinde. Het is goed als een nieuw kabinet investeert in educatie, maar dat kost tijd: die nieuwe krachten staan niet morgen in het verpleeghuis."

 

Politieke partijen willen af van de eigen bijdrage voor verpleeghuisbewoners. Hoe kijkt u daar tegenaan?

"Dit is een belofte om de kiezers te paaien. Niemand kan ertegen zijn. De vraag is of de zorg op deze manier betaalbaar blijft. Ook die 2 miljard van de VVD zal straks een loze belofte blijken. Er staan andere dingen op de politieke agenda: denk aan meer defensie of werkgelegenheid. Op deze manier worden de verwachtingen van een nieuw kabinet torenhoog, terwijl ze niet in te lossen zijn.

"Het gaat de hele tijd over geld, maar ik mis de visie erachter. Wat lossen we op door de eigen bijdrage uit de schatkist te halen? De kwaliteit van de zorg verbetert er niet door. Daarbij merken individuele bewoners er niets van; een ernstig dement persoon weet niet meer wat er in zijn portemonnee zit. Omdat er jaarlijks 60.000 mensen in een verpleeghuis terechtkomen, gaat het om een heel kleine club."

 

Waar moet het geld volgens u naartoe?

"De politiek kan bijvoorbeeld inzetten op professionele hulp aan de mantelzorger, zodat die minder snel overbelast raakt. Zo kunnen ouderen in hun eigen omgeving oud worden, en hoeven ze niet naar het verpleeghuis. Daarnaast is het belangrijk om te investeren in samenwerking tussen universiteiten en hogescholen en verpleeghuizen, zodat nieuwe kennis wordt ontwikkeld en in de praktijk wordt gebracht.

"De VVD zegt dat verpleeghuizen zelf mogen weten wat ze met de 2 miljard doen. Maar ik zou liever zien dat het geld gebruikt wordt om te zorgen dat zorgverleners zo worden opgeleid dat ze ouderen in staat stellen om meer zelf te bepalen. Nu mogen ze hun boterham niet smeren, of limonade uit de ijskast halen als hun kleinkinderen op bezoek komen. Het draagt bij aan hun kwaliteit van leven als dat wel mag.  

"Mijn tip aan de politiek is: investeer in verwachtingsmanagement, en wees voorzichtig met beloftes. Laat zien dat de meeste verpleeghuizen niet op de zwarte lijst staan en adequate zorg leveren, dat incidenten niet de norm zijn. Nog maar drie maanden geleden meldde een Canadese hoogleraar op een groot ouderenzorgcongres dat Nederland twintig jaar voorloopt op de VS en Canada als het gaat om de kwaliteit van ouderenzorg. Dat blijkt ook uit onderzoek. We doen het in vergelijking met het buitenland heel goed, en daar mogen we best trots op zijn."

Bron: Parool